نقد گفتمان فاشیسم دراندیشه دیالکتیکیِ برتولت برشت وتئوری انتقادی والتر بنیامین با نگاهی به نمایشنامه آدم آدم است

چکیده

ظهور فاشیسم در ادبیات اروپا و بویژه آلمان تاثیرات عمیقی گذاشته است. نمایشنامه های برتولت برشت و آثار والتر بنیامین پس از ظهور فاشیسم از نمونه های این تاثیر است. ظهور فاشیسم و همراهی مردم آلمان با آن باعث شد تا اعتماد و اعتقاد مطلق به طبقه کارگر انقلابی دچار خدشه و شکست شود. برشت به این باور رسید که اعتماد مطلق به مردم و اعتقاد به رهایی از استثمار ناشی از " پیشرفت" برآمده از دوران روشنگری ، بعلت ظهور نامنتظره ی فاشیسم، باید مورد تجدید نظر قرار گیرد. از دیگر عوارض مهم ظهور فاشیسم ، جنگ است.

گرچه در زمان نوشته شدن نمایشنامه ی آدم آدم است هنوز جنگ جهانی دوم آغاز نشده بود اما برتولت برشت با روشن بینی ، آن را پیش بینی کرد . اعزام اجباری به جنگ فاشیستی، همراهی ناگزیر انسان با جنگ تجاوزکارانه  و استحاله ی شخصیت فردی زیر سرکوب نظام فاشیستی، از عناصر اصلی نمایشنامه آدم آدم است است. آنچه بیش از همه در این نمایشنامه به چشم می آید ، فرصت طلبی انسان است . تقریبا همه شخصیت های نمایشنامه قادر نیستند از استحاله ی خود جلوگیری کنند و این همان فاجعه ی همه گیرشدن خصلت فاشیسم است که دیگر محدود به رهبران و حزب نازی نیست و همه مردم را در برمی گیرد. نمایشنامه آدم آدم است یک نمایشنامه اپیک است که می کوشد از طریق تکنیک هایی از قبیل فاصله گذاری، بیان تمثیلی،  همسرایان پیشگو، شکستن دیوار چهارم بین بازیگر و تماشگر، دگردیسی سفر قهرمان ، حوادث اتفاقی ، اعلامیه های افشاکننده ی آینده و ... تا حد ممکن نمایشنامه را به شکل آموزشی درآورده و از جنبه سرگرم کننده یا کاتارسیسی آن بکاهد و تماشاگر را از وضعیت خلسه به موقعیت آگاه شوندگی ارتقاء دهد. تداخل کمدی و تراژدی از خصلت های مهم تئاتر اپیک است. تئاتر اپیک اجازه نمی دهد تا کاتارسیس و ترس و تنبه ناشی از حوادث و شخصیت ها فرد را از عواقب مبارزه با تقدیر بترساند. در این پژوهش در خواهیم یافت که برتولت برشت در نمایشنامه ی آدم آدم است به پیروزی تقدیر فاشیسم بر انسان صحه می گذارد، گرچه پایان باز نمایشنامه می تواند مفری برای رهایی و بازگشت انسان از دام فاشیسم تلقی شود.

واژگان کلیدی: فاشیسم – برتولت برشت - آدم آدم است