حرکت گفتمان نمایشی از وجه ایجابی به سوی وجه سلبی:
رویکرد نشانه-معناشناختی (با تاکید بر نمایشنامه ی اولئانا)

یکی از راه­های مهمی که گفتمان­های نمایشی بر اساس آن عدم قطعیت معنایی را در دستور کار خود قرار می­دهند، عبور از وضعیت ایجابی¹ به وضعیت سلبی² است. در این حالت، گفتمان³ به سوی ناگفتمان⁴ پیش می­رود. از این رو نمایش­نامه­ی اولئانا⁵ به لحاظ ساختار زبانی­ و همچنین عدم قطعیت معنایی­اش، در زمره­ی شاخص­ترین آثار نمایشی قرن بیستم در زمینه­ی چالش گفتمانی قرار گرفته است.  ناگفتمان می­تواند زمینه­ی سیالیت رابطۀ صورت و محتوا را فراهم ­آورد. در برخی موارد این سیالیت می­تواند به شکل ملموس و عینی در گفتمان به وجود آید و در موارد دیگر این عینیت گاهی تضعیف و گاهی تقویت می­شود. چگونه گفتمان­ها با توجه به وجوه نقصان⁶ معنا،کاهش بُعد شناختی⁷، نفی نظام بودشی⁸ و ناامنی زبانی و افزایش فرایند تنشی در بستر گفتمانی،می­توانند به محل چالش گفتمانی و در نتیجه عبور از وضعیت پایدار گفتمانی به وضعیت ناپایدار  گفتمانی تبدیل شوند؟ در واقع سیالیت گفتمانی، نه تنها از جمله عواملی است که کارکرد گفتمان پایدار را تضعیف می­کند. بلکه با تزریق وضعیت­های سلبی، گفتمان را به سوی ناگفتمان سوق می­دهد. هدف اصلی این پژوهش، نشان دادن چگونگی حرکت گفتمان ایجابی به سوی گفتمان سلبی و در نهایت رسیدن به ناگفتمان، با تکیه بر نمایشنامه­ی  اولئانا، است. بی‌تردید گفتمان نمایش­نامه‌ای به دلیل اینکه یکی از ارکان جدایی ناپذیر تئاتری است، تحلیل جنبه­های مختلف گفتمان متن نمایشی، زمینه را برای اجرای منطقی و هدفمند کارگردان فراهم خواهد کرد. نمایش­نامه اولئانا، نمونه­ی مناسبی برای بررسی شرایط حرکت گفتمان نمایشی از وجه ایجابی به سوی وجه سلبی باشد.

واژگان کلیدی : گفتمان، وجه ایجابی، وجه سلبی، سیالیت، ناگفتمان، دیوید ممت، اولئانا (نمایشنامه)