پرستو محبی، فریندخت زاهدی
اهمیت اشیاء در تبدیل فضای روایی به فضای نمایشی در آثار رادی
(با تأکید بر نمایشنامه‌های دهۀ 60 و 70)
در مطالعات روایت‌شناسی، روایت به‌عنوان "توالی رویدادها" تعریف می‌شود. با این تعریف عامل زمان مورد تأکید قرار می‌گیرد و در مقابل، اهمیت فضا نادیده گرفته می‌شود. اما در درام فضا به شکلی برجسته نمود می‌یابد به‌طوری‌که لازمۀ شکل‌گیری درام، به تصویرکشیدن مکانی دقیق و مشخص است. این در حالی است که در درام ایران غالباً فضاپردازی چندان مشهود و دقیق نیست و فضا در این آثار بیشتر در قالب کلام و به‌صورت روایی ارائه می‌شود و نه به شکل نمایشی. اکبر رادی اما ازجمله نمایشنامهنویسانی است که برداری دقیق و عینی از فضا بر روی صحنه ترسیم میکند و با کمک اشیاء، فضا را بر روی صحنه عینیت میبخشد. در نمایشنامه‌های رادی اجزای درام همچون شخصیت، کنش و پس‌زمینۀ اثر در پیوندی محکم با اشیاء پیش می‌روند. در آثار او حضور جسمانی شخصیت‌ها در ارتباطی تنگاتنگ با موقعیت فضایی و اشیاء پیرامونشان قرار می‌گیرند و حتی احساسات شخصیت نیز بُرداری فضایی می‌یابد.
این تحقیق می‌کوشد با روشی توصیفی-تحلیلی، پس از تعریف فضا در روایت‌شناسی و تطبیق آن با درام، نقش اشیاء را در عینیت‌بخشی به فضای نمایشی در آثار دهۀ شصت و هفتاد رادی موردبررسی قرار دهد. به این منظور راهکارهای رادی در هویت بخشی به اشیاء بر روی صحنه در نمایشنامههایش بررسی می‌شود، پیوند دقیق شیء و شخصیت در گزیدهای از آثارش بررسی می‌شود و چگونگی ثبت خاطره بر پیکرۀ اشیاء در متونش دنبال می‌شود.
کلیدواژه‌ها: فضا، روایت‌شناسی، فضای روایی، فضای نمایشی، اکبر رادی، شیء