تاملی بر نقش تماشگر در فرآیند اجرای تئاتر

چکیده

تئاتر تجربی بدون شک یکی از جریان­های تأثیرگذار در روند تکامل تئاتر جهان است و پیدایش شیوه­های اجرایی برخاسته از آن، الگوی بسیاری از گروه­های پیشروی تئاترمعاصر محسوب می شود. پیشگامان این نوع از تئاتر توانسته­اند استقلال خود را در شیوه­ی اجرا حفظ کرده و در خلق آثار بی نظیری، هم‌چنان تا به امروز موثر واقع شوند.

از ابتدای قرن بیستم توجه به تماشاگر، به عنوان یکی از ارکان اساسی تئاتر، مهم­ترین دغدغه­ی کارگردانان مولف تئاتر بوده است. با گذشت سال­ها و با پیدایش شکل­های متنوع­تر از تئاتر آلترناتیو[1]، نحوه­ی طراحی مشارکت تماشاگر، شاکله­ی اصلی ساختمان اجرا را تشکیل می­داده است؛ به طوری که توجه تئوری­پردازان جهان را نیز جلب کرده و تغییراتی اساسی در این زمینه به وجود آورده‌اند.

 پژوهشگر که نیاز پرداختن به این موضوع را در این مقطع احساس کرده، در این پژوهش به بررسی شکل­گیری رابطه­ی تماشاگر با اجرا در یک فرآیند می­پردازد. ابتدا به تعریف واژه­ی تماشا و رخداد تماشاکردن پرداخته و سپس ریشه­ها و خاستگاه­های آیینی آن را مورد تحلیل و بررسی قرار می­دهد. هم­چنین در پایان، بنا بر میزان تأثیرگذاری چند کارگردان برجسته که در این زمینه فعالیت کرده و تماشاگر را به عنوان نقطه­ عطف تئاتر خود مورد توجه قرار داده­اند، معرفی و شیوه­های اجرایی­شان بررسی می­شود. تماشاگر به مثابه عنصر جدایی ناپذیر از تئاتر در تعاملی بی­واسطه با اجرا قرار گرفته و با توجه به شیوه­ی اجرا، سطح و شکل مشارکت (ذهنی، فیزیکی)خود با اجرا را تعیین می­کند.

 

 

کلید واژه ها :

مشارکت، تماشاگر، فرآیند، اجرا، اجراگر، واکنش، تئاتر تجربی