ناتیه‌شاستره، دستورالعمل هایی برای ظهور رسه در نمایش هندی

چکیده

ناتیه شاستره بنیادی ترین رساله‌ی هندی است که جزئیات دقیق را در مورد نحوه‌ی بازی، نوع روایت، صحنه پردازی و گریم شامل می‌شود و به همین دلیل بسیاری از منابع امروزی این کتاب را در رده بندی کتب نمایشی جای داده اند، اما فروکاستن این متن به اجرای نمایش صرف، سبب می‌شود غایت نگارش چنین متونی پوشیده بماند. توضیح آن که در حکمت هندویی اجرای نمایش آیینی بازخوانی نو از عمل قربانی است و به همین دلیل هدف از اجرا نیز بسترسازی برای ظهور امرمقدس است که سبب ادراک لذتی می‌شود که به زبان سنسکریت به آن رسه می‌گویند. بنابراین می‌توان این فرضیه را مطرح کرد که هدف از نگارش رساله ناتیه شاستره ایجاد رسه است. این مفهوم در ناتیا وجود دارد، اما به دلیل وسعت متن رساله و بیان جزئیات وسواسگونه در آماده سازی ادوات نمایش، چنان روشن و قابل درک نیست. این مقاله قصددارد با روش تحلیلی  بنیادی به بررسی ابعاد معنایی رسه در رساله‌ی طولانی و مفصل ناتیا پرداخته و چگونگی نحوه‌ی تجلی آن را به عنوان غایت اجرای نمایش آیینی هندی بازشناسد. بدین سبب پس از بیان جایگاه ناتیه شاستره به بررسی انواع رسه و ارتباط آن با مؤلفه‌های احساسی (ستایی بهاواها، ویَبهی کاری بهاواها، آنوبهاواها، ویبهاوه‌ها) پرداخته خواهد شد. نتیجه آنکه هدف از نگارش رساله ناتیه شاستره نه چگونگی اجرا بلکه نحوه ظهور رسه است؛ رسیدن به این غایت تنها به بازی صحیح بازیگر، متن نمایش و ادوات صحنه وابسته نیست بلکه آگاهی مخاطب و حضور قلب او را نیز می‌طلبد و تنها زمانی متجلی می‌شود که توسط تماشاگر ادراک شود. این ادراک لذتی را برای مخاطب ایجاد می‌کند که برابر با ادراک امر متعالی در ساحت زمینی است و ثمره‌ی آن رسیدن به آگاهی و رهایی (مُکشه) به عنوان مهم ترین هدف آیین هندو است.

واژگان کلیدی: رسه، ناتیه شاستره، نمایش هندی، بهاراتامونی.