نگاهی تاریخی بر دوران فعالیت تئاتر خصوصی در ایران با تمرکز بر وضعیت تئاتر کشور بین سال های 1280 تا 1357 شمسی

چکیده:

در اواخر دورۀ ناصری همزمان با گسترش موج انجمن گرایی، رویداد مهمی در تئاتر ایران شکل گرفت و آن ایجاد نوع جدیدی از نمایش بود که بواسطۀ آن تحول و گذر از نمایش های تفننی دورۀ ناصری به سوی تئاتر به شیوۀ اروپایی و متعاقب آن شکل گیری نخستین گروه ها و تماشاخانه های خصوصی آغاز شد. این ساختار تازه به صورت مستقل و با تامین خود به لحاظ مالی، به سرعت گسترش بیشتری یافت و پس از چندی به طور کامل مسیر خود را از انواع نمایش های تقلید و تعزیه و معرکه گیری جدا و ریشه های نخستین تئاترهای حرفه ای در ایران را بین سال های 1300 تا 1332.ش پایه گذاری کرد. ولیکن جریان تئاتر خصوصی نتوانست در ایران مدت زمان زیادی ادامه پیدا کند و پس از یکی دو دهه متوقف شد. عوامل چندی در این توقف موثر بود: وضع قوانین سختگیرانه، منازعه میان گروه های وابسته به احزاب سیاسی و دولت ها و عدم حمایت حکومت وقت از تئاتر های خصوصی و از طرفی تمایل به ایجاد جریان تئاتری که علاوه بر پنهان کردن فترت های بوجود آمده، منطبق بر سیاست های دولت نیز باشد، از عوامل توقف این جریان تئاتری به شمار می روند. از اینرو فرضیه این پژوهش این است که "جریانات فرهنگی و مدیریت هنری در پیشرفت یا افول تئاتر خصوصی تاثیر گذار هستند." و برهمین اساس پرسش های اصلی که مورد ارزیابی قرار می گیرند عبارتند از: چه جریانات فرهنگی در تکوین تئاتر خصوصی موثر افتاد؟ تاثیر جریانات سیاسی و احزاب در توسعه و پیشرفت تئاتر خصوصی به چه صورت بود؟ ورود حاکمیت به حوزۀ نمایش چه تغییراتی در روند تئاتر خصوصی ایجاد کرد؟ جایگاه سیاسی حاکمیت به چه نحوی فعالیت های تئاتر خصوصی را تحت الشعاع قرار می داد؟ و در نهایت تاثیر عوامل اجتماعی و سیاسی بر روند توقف حرکت تئاتر خصوصی به چه طریق بود؟

این مقاله تلاش دارد با در نظر گرفتن عوامل موثر سیاسی و اجتماعی که بین سال ها 1280 تا 1357.ش بر تئاتر ایران مسلط بوده است، از منظر تاریخی سیر شکل گیری تئاتر خصوصی در ایران را ارزیابی کرده و سپس دلایل توقف این جریان مهم تئاتری را برشمارد. روش تحقیق به کار برده شده در این تحقیق توصیفی ـ تحلیلی بوده و از تکنیک کتابخانه ای بهره برده شده است.

واژگان کلیدی:

تئاتر خصوصی، گروه های نمایشی، تماشاخانه ها، نمایش، تاریخ تئاتر.