سیدمهدی حسینی/ سیدمصطفی مختابادامرئی
تغییر و تحول متنی نسخ دو مجلس تعزیه میرعزا در دو دهه‌ی ۸۰ و ۹۰ شمسی
چکیده
تعزیه روایت حماسه‌اى مقدس اما خونین است که دو جبهه را به تصویر مى‌کشد: یکى مسیر سقوط را طی مى‌کند و دیگری صعود به سوى عرشیان و قدسیان را پیش گرفته است. نبردى در آن ترسیم مى‌گردد که در یک سویش شجاعت, ایمان و فداکارى قرار مى‌گیرد و در طرف مقابل همه تزویرها و شقاوت‌هاى شیطان قامت راست مى‌کند. سرانجام این صحنه‌ها پیروزى خون بر شمشیر را به تماشاگران مى‌آموزد. تعزیه این زبان هنر نمایش دارای ده‌ها مجلس از راویان عاشق اهل بیت (ع) است که یکی از تحولات اساسی در فرایند نمایشی شدن سیر تحول ادبی آن، از مقتل به مجلس است، در ساخت و ترکیب اجرایی نمایشی آیینی تعزیه خوانی و صورت بیانی و داستان گزاری وقایع تعزیه، عامل‌های فرهنگی تاثیر بسزایی دارند و یکی از نامبرداران این حوزه سید مصطفی کاشانی متخلص به میرعزا از تعزیه‌سرایان و تعزیه‌گردانان مشهور دوره ناصری است که نقش مهمی در تحول نسخ تعزیه ایران در دوره قاجار داشته و مجالس سروده شده توسط ایشان امروزه از اقبال بیشتری نسبت به نسخ مجالس تعزیه در زمینه‌های دیگر برخوردار است.
در این پژوهش برای نخستین بار قصد آن را داریم که دو مجلس از شش مجلس مورد تحقیق شده از نسخ تعزیه‌های سروده شده توسط سید مصطفی کاشانی را از منظر سیر تحول اشعار در فردنسخه‌ها در دو دهه 80 و 90 شمسی را مورد بررسی قرار دادیم که در ابتدا به این موضوع پرداخته شد که نسخه مادر و اصلی توسط سید مصطفی کاشانی کدام نسخه بوده است و چه تغییراتی بر آن ایجاد شده است، نتایج نشان داد که مجالس سروده شده توسط ایشان از اقبال بیشتری برخوردار بوده است و نیز بررسی‌‌ها نشان داد اضافه و حذف کردن به فردنسخه‌ها و ورود اشعار جدید تاثیری بر روند روایتی مجلس تعزیه داشته و اینکه تلفیق مجالس تعزیه سروده شده سید مصطفی کاشانی با اشعار زمینه‌های دیگر تعزیه بر روند پیشرفت تعزیه اثر داشته است که همین مساله یکی از آسیب‌های جدی در دو دهه گذشته بوده و باید حتما به این مقوله به طور جدی پرداخته شود چرا که پیشرفت این موضوع موجب از بین رفتن اشعار اصلی از متن و حتی یاد و خاطره شبیه‌خوانان آینده را در طی زمان در پی خواهد داشت.
واژگان کلیدی:
تعزیه، زمینه مجالس تعزیه، میرعزا، مجلس تعزیه شهادت حر، مجلس تعزیه شهادت حضرت عباس(ع).