تأثیر محدودیت‌های اجتماعی- نظارتی بر خلاقیت‌های اجرایی در تئاتر ایران

چکیده

محدودیت‌های اجتماعی – نظارتی موجود در عرصه‌ی تئاتر ایران موجب شده تا گاه هنرمندان نتوانند برخی از صحنه‌های موجود در نمایشنامه‌هایشان را به روی صحنه ببرند. صحنه‌هایی همچون به آغوش کشیدن، بوسیدن، تجاوز و... و یا صحنه‌هایی با رویکردِ ایدئولوژیک و یا سیاسی از این قبیل موارد هستند. گاه کارگردانان تئاتر پس از حذفِ چنین صحنه‌هایی، سعی می‌کنند تا جایگزینِ مناسبی را بیابند و تأثیر مشابهی را ایجاد نمایند. این پژوهش با رویکردی تحلیلی – توصیفی سعی دارد با معطوف شدن بر راه‌کارهای جایگزین و نیز الگوهایی برآمده از خلاقیتِ کارگردان‌های ایرانی به سببِ محدودیت‌های اجتماعی – نظارتی، معادل‌سازی‌های اجرایی را عیان ‌کند. پژوهشگران در این پژوهش پنج فیلم تئاترِ منتخب را مورد تحلیل تطبیقی قرار می‌دهند. این پژوهش با استفاده از فیلم‌تئاترهای موجود، پس از بررسی متن اصلیِ نمایشنامه‌ها، حذفیاتِ حاصل از محدودیت‌ها را مشخص و راه‌کارهای جایگزینِ کارگردان را تحلیل کرده است. این پژوهش اثبات می‌کند که هنرمندان در مواجهه با محدودیت‌ها و موانع از خلاقیتِ خود برای بروز مضامین، تحلیل‌ها و نکات زیبایی‌شناسانه استفاده می‌نمایند. یافته‌های این پژوهش به تبیین هشت الگوی خلاقه‌ی اجرایی منتج شده که با استفاده از نماد، عناصر دیداری به جای عناصر شنیداری، کارکرد روایت، طراحی صحنه، میزانسن، طراحی لباس، اشیاء صحنه و زن‌پوشی تحقق می‌یابند.

 

واژگان کلیدی: محدودیت هنری، خلاقیت، سانسور، تئاتر ایران.