مریم نصراصفهانی
واکاوی مفهوم غیریت زنانه در کمدی‌های آریستوفانس
چکیده
در این مقاله به سه نمایشنامه از یازده اثر به جا مانده از آریستوفانس، پدر کمدی نویسی یونان پرداخته شده است. کمدی‌هایی که به «نمایشنامه‌های زنان» مشهور هستند: لیسیستراتا، تسموفوریازوس و الکسیازوس. در لیسیستراتا زنان ناجی یونان هستند. در تسموفوریازوس، زنان به زن‌بیزاری و الحاد در تراژدی‌های ائوریپیدِ شاعر معترض‌اند و در الکسیازوس زنان تلاش می‌کنند آرمانشهری برپا کنند. آریستوفانس در این سه نمایشنامه در سه موضع متفاوت زنان را در جای «غیر» می‌نشاند تا وضع موجود را نقد کند. نوشتار حاضر غیریت زنانۀ موجود در این آثار از دو منظر متفاوت بررسی کرده است که برای روشن‌تر شدن بافتارِ تحلیل نویسنده، «غیریت سلبی» و «غیریت ایجابی» نامیده شده‌اند. از سویی برخی مفسران غیریت زنانه در این آثار را در راستای تحقیر و تمسخر زنان در جامعه‌ای مردسالار دانسته و وجود زنان در این نمایشنامه‌ها را کمیک و زن‌بیزارانه ارزیابی می‌کنند(غیریت سلبی). از سوی دیگر، خوانش همدلانه‌ای از آثار او معتقد است آریستوفانس از کلیشه‌های زمان خود در بازنمایی نقش و جایگاه زنان فاصله گرفته و حضور زن در این نمایشنامه‌ها به هیچ وجه کمیک نیست(غیریت ایجابی). در نهایت و با استفاده از نظریه دیدگاه فمینیستی استدلال شده است که زنان در نمایشنامه‌های او در جایگاه غیرِ واجدِ مزیت شناختی قرار گرفته‌اند و شواهد به نفع قرائت مبتنی بر حضور غیرکمیک زنان در این نمایشنامه‌ها محکمتر هستند.
واژگان کلیدی: آریستوفانس، کمدی، غیریت، زن