«حقوق هنرمندان مجری در تئاتر ایران»

چکیده

در این پژوهش تئاتر از منظر حقوق آفرینش های هنری و ادبی که شاخه ای از حقوق مالکیت های فکری است مورد بررسی قرار می گیرد. تمرکز اصلی تحقیق بر نقش و جایگاه حقوقی کارگردان تئاتر است اما درباره طراحان و بازیگران نیز بحث هایی مطرح می شود. در حقوق آفرینش های هنری و ادبی تحت دو عنوان از هنرمندان حمایت می شود؛ حقوق مؤلف و حقوق مجاور. سوال اصلی در این پژوهش این است که در هنر تئاتر چه اشخاصی دارای حقوق انحصاری مؤلف هستند و چه اشخاصی از حقوق مجاور بهره می برند. اهمیت این پرسش در این است که طبق نظر برخی حقوقدانان، در مقام تعارض حقوق مؤلف با حقوق مجاور، اولویت با حقوق مؤلف خواهد بود. برای تفهیم بیشتر موضوع، نقش کارگردان تئاتر به همراه طراحان و بازیگران در دو نظام حقوقی کپی رایت و نظام حق مؤلف بررسی شده است. نظر اصلی در این تحقیق این است که کارگردان تئاتر را باید دارای حقوق مؤلف دانست و حتی درمورد جایگاه حقوقی بازیگر هم با توجه به شیوه های نوین طراحی تمرین و فرآیند اجرا باید بازنگری کرد. هرچند که نظام حقوقی ایران، در زمینه مالکیت فکری، نظام حق مؤلف است اما می توان از معیار «کپی رایتبل» بودن که در نظام حقوقی آمریکا مطرح می شود، در این راستا بهره برد. در نهایت به تعریف سازمان های مدیریت جمعی و کارایی آن ها در سیستم تئاتری یک کشور پرداخته می شود. چنان که در آخر گفته می شود درباره تئاتر مسأله مهم این است برای تعیین مؤلف باید به شیوه های اجرا و مخصوصا پروسه تمرین ها بسیار دقت شود. اینکه نقش افراد در شکل گیری روند اجرا چقدر بوده است. در حقوق و قوانین کنونی ایران حقوق مجاور شناخته نشده است. بنابراین اکثر مطالبی که در این بخش آورده می شود براساس مطالعات تطبیقی و بررسی لایحه و کنوانسیون ها و معاهدات مرتبط با این موضوع هستند.

واژگان کلیدی: اثر تئاتری، حقوق مالکیت ادبی و هنری، حق مؤلف، حق مرتبط