بازخوانی زن اساطیری درسیمای دخت پیامبر به روایت شبیه نامه نویسان

چکیده

با توجه به این نکته که شبیه خوانی تنها نمایش سنتی ایرانی است که از آغاز شکل گیری اجرای آن براساس متنی مکتوب، که سرایش آن ها را می توان آغازی بر ادبیات نمایشی ایرانی به شمار آورد، انجام می پذیرفته است؛ بررسی ویژگی های متون آن از مناظر مختلف می تواند دستاورد های قابل تاملی برای درک تجربه های نمایشی پیشینیان فراهم آورد. ضمنا مطالعه نسخ شبیه خوانی شاهدی براین مدعاست که پدید آورندگان این نمایش آئینی علاوه بر بهره بردن ازتفکرات اسلامی و تاثیرحافظه ی قومی ایرانیان ، اندیشه اساطیری واسطوره های ایرانی؛ از اساطیر سایر اقوامی که به نوعی با ساکنان این سرزمین درارتباط بوده اند وهمچنین باورداشت های سایرملل وسرزمین هایی که ایرانیان و مسلمانان درآنها حضور داشته اند نیز تاثیراتی پذیرفته اند . مقاله حاضر در جستجوی نحوه ومیزان این تاثیرات برشبیه نامه ها؛ با تکیۀ بر  مستندات و با رویکردی اسطوره شناسانه می کوشد با تمرکز برمجالسی از شبیه خوانی ،که شخصیت دخت پیامبر را دستمایه قرار داده اند،  به این سئوال پاسخ گویدکه: اندیشه و اساطیر ایرانی در روایت شبیه نامه نویسان چگونه در بازخوانی سیمای دخت پیامبر متبلور گردیده است؟ و سرانجام به این نتیجه دست می یابد که: ترسیم سیمای دخت پیامبر وکنش های او درتعزیه همان جایگاه ونقشی رادر ذهن مخاطبان مومن تداعی می سازندکه ایزد بانوی آب ها ، آناهیتا، درادبیات واعتقادات کهن ایرانیان دارد و حضرت زهرا(س ) درتعزیه نامه ها را به  جلوه ای از جنبه های مثبت کهن الگوهای زنانه بدل ساخته است .ضمناچنانکه دراوستا قهرمانان و ضدقهرمانان به یکسان آناهیتا را می ستایند درتعزیه ها نیزاین موقعیت بارها تکرار  می شود وحتی سرداران مخالف نیز با احترام ازدختر پیامبر وبانوی مقدس یاد می کنند.

این مقاله برمبنای پژوهشی توصیفی- تحلیلی شکل گرفته است و در آن اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای و فیش برداری تهیه شده اند.

واژگان کلیدی: اسطوره، شبیه خوانی، حضرت زهرا(س)، آناهیتا، ایران.