مناسبات قدرت از منظر فوکو در دو نمایش نامه از اکبر رادی: در مه بخوان و منجی در صبح نمناک

چکیده

میشل فوکو زمینه‌ی اجتماعی را به مثابه‌ی محیطی می‌داند که در آن «روابط قدرت» به طور دائم در تقابل و تضاد با یکدیگر هستند. چنین روابطی از دیدگاه فوکو شامل تحدید، فرسایش و سلطه‌اند که هیچ گاه به سرانجام نمی‌رسند، و فرایندی همیشه پویا و بی پایانند که با سلطه‌های جدیدتر جایگزین می‌شوند. از سوی دیگر، مقاومت از نگاه فوکو، بخش اجتناب ناپذیر روابط قدرت است. برای فوکو، تشخیص و افشای شبکه‌ی روابطی که در پس قانون و آثار فلاسفه‌ی سیاسی وجود دارد، بسیار مهم است. این آثار بیش از هر چیز در پی آن هستند که نشان دهند قدرت خود را چگونه بروز می‌دهد، درحالی که فوکو معتقد است قدرت به شکل عقلانی واقعاً اعمال می‌شود، آن هم نه بر چیزها بلکه بر سوژه‌های آزاد و تنها تا زمانی که آنها آزاد هستند. هدف از نگارش پژوهش حاضر، ارائه‌ی باز نمایی این مفهوم، مناسبات، التزامات و متعلقاتش در دو نمایش نامه‌ی منجی در صبح نمناک و در همه بخوان است. در این پژوهش، فضای اجتماعی و شخصیت‌های هر دو نمایش نامه و نحوه‌ی مواجهه‌ی شخصیت‌ها با قدرت یاد شده به عنوان نمونه‌های مورد مصداق «قدرت» فوکویی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند و مشخص شده است که فضای اجتماعی نمایش نامه‌های اکبر رادی در دو نمونه‌ی مورد مطالعه، از میان دو نوع قدرت معرفی شده‌ی فوکو (سنتی و مدرن) هستند و آراء و عقاید و تعاریف فوکو در باب قدرت به خوبی قابل انطباق بر این دو نمایش نامه است.

واژگان کلیدی: گفتمان، قدرت، سلطه، میشل فوکو، اکبر رادی.