دلارام فرهناک، غزل اسکندرنژاد، حامد اصغرزاده
واکاوی سازوکار تئاتر کاربردی در امر آموزش (مورد مطالعاتی: آموزش زبان به روش تی‌پی‌آر)
چکیده
ضرورت پژوهش حاضر از میان اهمیت آشنا شدن دست‌اندرکارانِ امور آموزش در ایران با ابزارهای نمایشی و تئاتری برای آموزشی دیرپاتر و غنی‌تر برخاسته است. با این که تئاترِ آموزشی، به‌عنوان یکی از زیرشاخه‌های تئاترِ کاربردی، و نمایش خلاق، سال‌هاست در ایران شناخته شده و بعضاً در مهدکودک‌ها و مدارسِ ابتدایی مورد استفاده قرار می‌گیرد، هنوز سایر رشته‌ها دلیل و طریقۀ استفاده از امکاناتِ تئاتر را در دروسِ خود نیافته‌اند. پژوهش‌هایی از این دست، از یک سو به جای خالیِ واحدهای آموزشیِ تئاتر کاربردی در دانشکده‌های تئاتری اشاره می‌کنند، و از سوی دیگر فقدانِ آگاهیِ سایرِ علوم از تغییرِ پارادایم‌های آموزشِ مقولاتِ مربوط به حوزۀ خود را در جهان، از شیوۀ سنتّیِ کلام‌محور به شیوۀ اجرامحور نشان می‌دهند. بنابراین پژوهشِ حاضر نخست می‌کوشد با مروری متخصر، جایگاهِ کلیِ تئاتر کاربردی و به‌ویژه تئاترِ آموزشی (پداگوژیک) را در حوزۀ آموزشِ علومِ مختلف تبیین کند، تا بتواند درادامه سازوکارِ بنیادیِ تئاترِ آموزشی را دریابد. بررسی نحوۀ کارِ تئاترِ آموزشی به شناختِ سازوکارِ متمایزِ این گونۀ آموزشی از سایر روش‌های آموزش منجر می‌شود؛ سازوکاری که می‌توان دو محورِ اصلی آن را به این صورت خلاصه کرد: 1- حضور و عمل‌کردِ یک تسهیل‌گرِ مسلط به هر دو حوزۀ آموزش و نمایش، و 2- تاکید بر کنش‌های بدنی و فعال‌کردنِ نیم‌کرۀ راستِ مغز از طریقِ بازی‌های نمایشی.
پرسش کلیدی مقاله این است که تئاتر آموزشی چگونه می‌تواند به بهبود کیفیّت آموزشِ زبان خارجی کمک کند؟ به این منظور یک روشِ آموزشِ زبانِ خارجی، موسوم به تی‌پی‌آر، از منظرِ سازوکارِ تئاتر آموزشی مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی این روش نشان می‌دهد که بانیانِ آن، اصولِ پایه‌ایِ روشِ آموزشِ خود را بر مبنایِ همین دو محورِ تئاترِ آموزشی پایه‌ریزی کرده‌اند. این بررسی نشان می‌دهد در روشِ تی‌پی‌آر کلاسِ درس به صحنۀ تئاتری بدل می‌شود که مربیِ آن در مقامِ یک تسهیل‌گرِ نمایشی عمل می‌کند و با ترتیب‌دادنِ بازی‌های نمایشی و هدایتِ آن‌ها مهارت‌های زبانیِ مختلف را آموزش می‌دهد. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی نگاشته شده و جمع‌آوری داده‌ها کتابخانه‌ای است.
واژگان کلیدی: روشِ تی‌پی‌آر، بازی‌های نمایشی، تئاترِ کاربردی، تئاتر آموزشی.