تحلیل نشانه شناختی کارکردهای ارتباطی ـ تبلیغی پوستر تئاتر در ایران (نمونه ی موردی: پوسترهای تئاتر دهه ی سی شمسی)

چکیده:

دهه سی شمسی در ایران هم از نظر تحولات تئاتر و هم ازجهت تاریخ پوستر تئاتر اهمیت دارد. در این دوره تئاتر ویژگی سیاسی-اجتماعی به خود گرفت و مخاطبان بیشتری یافت. تبریز یکی از مراکز مهم نمایش در این دوره به شمار می رود. این دوره همچنین نقطه آغازی برای طراحی پوستر برای تئاتر به شمار می آید. هدف این مقاله تحلیل نشانه شناختی کارکردهای ارتباطی-تبلیغی پوستر تئاتر در این دهه است. مسئله اصلی در تحقیق حاضر این است که چه رابطه ای میان محتوای نمایشنامه ها و فرم پوستر از نظر کارکرد تبلیغی- ارتباطی پوستر در تئاتر دهه سی شمسی ایران وجود دارد؟ روش تحقیق این مقاله توصیفی-تحلیلی و تاریخی است و برای گردآوری داده ها، روش کتابخانه ای بکار رفته است. همچنین برای تحلیل آثار و داده ها از نظریه و روش نشانه شناسی استفاده شده است. در روند مقاله 46 پوستر از دوره زمانی دهه سی شمسی در ایران معرفی و بررسی شده اند و از نظر نوع نظام نشانه ای مورد استفاده به چهار دسته اصلی تقسیم شده اند. سپس با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و سهمیه ای، از هر دسته 1 نمونه پوستر که به صورت کامل معرف ویژگی های نشانه  شناختی دسته خود بود و همچنین نمایشنامه آن نیز در دسترس بود انتخاب و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان داد دو نظام نشانه ای مورد استفاده در طراحی این پوسترها عبارتند از نشانه های تصویری و نشانه های نوشتاری. از نشانه های تصویری در قالب طراحی صحنه ها و شخصیت های اصلی نمایشنامه جهت ارجاع به درون مایه های نمایشنامه استفاده شده است. این نوع نشانه ها کارکرد ارتباطی در پوستر را تامین می کنند. از نشانه های نوشتاری جهت تبلیغ و اطلاع رسانی اجرای نمایش استفاده شده است. این نوع نشانه ها کارکرد تبلیغی را برای پوستر تامین می کنند. از این جهت  بین پوسترهایی که در فرم آن ها نشانه های تصویری غالب است و پوسترهایی که  نشانه های تصویری و نشانه های نوشتاری به یک میزان نسبی فضای فرم شناختی پوستر را به خود اختصاص داده اند، بین فرم، با محتوای نمایشنامه هارابطه وجود دارد و کارکرد ارتباطی پوستر مورد توجه قرار گرفته است، اما در پوسترهایی که در فرم آن ها نشانه های نوشتاری بر نشانه های تصویری غالب است و پوسترهایی که فقط از نشانه های نوشتاری برای ایجاد فرم استفاده کرده اند بین فرم پوستر و  محتوای نمایشنامه رابطه ای  وجود ندارد و کارکرد تبلیغی پوستر مورد توجه بوده است.

 

واژگان کلیدی: پوستر های تئاتر دهه سی، نشانه شناسی، نشانه های تصویری، نشانه های نوشتاری، کارکرد تبلیغی-ارتباطی.