تکتم نوبخت ـ فریندخت زاهدی
شخصیت‌پردازی واقعگرای «زن» در آثار اکبر رادی با رویکرد انگاره‌های اگزیستانسیالیسم فمینیست سیمون دوبوار با عنوان زن در «موقعیت» مطالعه‌ی موردی نمایشنامه‌ی خانمچه و مهتابی
چکیده
سیمون دوبوار نظریه‌پرداز فمینیست در کتاب جنس دوم می‌گوید؛ زن، زن زاده نمی‌شود بلکه تبدیل به زن می‌شود. با این رویکرد او زن شدن را وابسته به عنصر «موقعیت» می‌داند که تمدن و بستر تاریخی، فرهنگی و سیاسی جامعه است که پیش به سوی نظام مردسالار برده و بزرگ‌ترین عامل در فرودستی زنان است. در طول تاریخ تصویر حقیقی زن در جامعه به بهترین شکل در آثار نویسندگانی که رویکرد واقعگرایانه به جامعه داشته‌اند رقم خورده است. اکبر رادی یکی از این دست نویسندگان است. در میان آثار رادی خانمچه و مهتابی از حیث پرداختن به زن و آسیب‌هایی که حاصل «موقعیت» زن در جامعه هستند و نه موجودیت زن دارای اهمیت است. رادی آبشخور فرودستی زنان خانمچه و مهتابی را بستر تاریخی‌ای می‌داند که آن‌ها را به هم متصل می‌کند. انگاره‌های فمینیستی سیمون دوبوار مطابق معیارهای جوامع مردسالار، تفویض و شیء شدن زن به عنوان جنس دوم است که آسیب‌هایی چون نارسیسیم، ذهنیت انفعالی و خرافه‌پرستی، واپس‌زدگی ناشی از ناباروری و مادری را پوشش می‌دهد. این ویژگی‌ها در چهار زن خانمچه و مهتابی مصداق دارد. این پژوهش بررسی می‌کند که انگاره‌های فمینیستی سیمون دوبوار درباره‌ی زن در «موقعیت» چگونه و تا چه اندازه قابل تعمیم به واقعیت موجود در جوامع مردسالار و از این رهگذر متون واقعگرایانه است و اکبر رادی به عنوان نویسنده‌ای واقع‌گرا با رویکرد انتقادی چگونه و تا چه اندازه در ترسیم زن در جامعه مرد محور از رهگذر شخصیت‌پردازی و در قالب نمایشنامه موفق عمل کرده‌است.
واژگان کلیدی: اکبر رادی، خانمچه و مهتابی، موقعیت، واقع‌گرایی، سیمون دوبوار، جنس دوم.