علیرضا حسین زاده، رضا مهدی زاده
دراماتورژی طراحانه با بهره‌گیری از اندیشه شالوده‌شکنی ژاک دریدا
چکیده
تئاتر و اجرا با به کارگیری و ترکیب تصاویر و الفاظ به خلق فضای نمایشی می‌پردازند. فضای نمایشی توسط تخیل مخاطب دریافت و تبدیل به نشانه‌هایی می‌شود که معانی و مفاهیم نمایش را به او منتقل می‌کنند. دراماتورژی فضا معمولاً با ترکیب، سازماندهی و پردازش پیوند دارد؛ راهکاری که طراح صحنه را به‌عنوان یکی از ارکان اصلی شکل‌گیری اجرا جهت تألیف از طریق تعریف فضا مطرح می‌سازد. بررسی مفاهیم نمایش‌نامه، تجسم بخشی و قراردادن این مفاهیم در زمینه‌هایی گسترده‌تر با زبان تصویر و فضا، جایگاهی با عنوان دراماتورژی طراحانه را به وجود می‌آورد که اساس کار آن تاویل، شالوده‌شکنی و پی‌ریزی و تالیف جهان‌های تازه است. پژوهش حاضر در پی پاسخ به سوال اصلی چگونگی عبور از متن نوشتاری به تولید متن نانوشته و متن اجرا، با اتکا به فرضیه اثر بخشی اندیشه شالوده شکنی در شکل گیری دراماتورژی طراحانه در اجرا است. خوانش‌های دریدا مستلزم توجهی دقیق به گواه متنی و تناقضی منطقی است که جریان نوشتار در آنجا می‌تواند اقدام تأویل‌گر در طلب یک معنای متحد را مختل سازد و از طریق باز‌خوانی تقابل‌های دو‌گانه، لایه‌های پنهان درون‌متنی، بینامتنیت، حضور و غیاب، دیفرانس، بازی با معنا‌ها و نشانه‌ها، پیوند‌ها و گسست‌های متنی، مفاهیم تازه‌ای را از درونِ خود متن، متبلور نماید. مقاله‌ی حاضر پژوهشی کیفی و با استناد به منابع کتابخانه ای و سایت های معتبر اینترنتی است که ضمن ارائه الگویی جهت خوانش متن، به چگونگی استخراج تصاویر و پی ریزی نظام های دیداری نامتعارف می‌پردازد. بی‌شک در چنین پژوهش‌هایی، پیوندِ ساختار‌های نظریه-عمل، هم‌سو با یکدیگر، می‌توانند الگو‌ها و فرم‌های تثبیت‌شده‌ی، اجرا‌های گذشته نمایش‌هایِ کلاسیک را دگرگون نمایند.
واژه‌های کلیدی: دراماتورژی طراحانه، شالوده‌شکنی، ژاک دریدا، فضا، تئاتر.